ΤΑ ΖΩΝΙΑΝΑ είναι ορεινό χωριό και μοναδικός οικισμός της ομώνυμης Κοινότητας της επαρχίας Μυλοποτάμου στην ανατολική πλευρά του νομού Ρεθύμνης. Το χωριό απέχει 43 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο και 52 από το Ρέθυμνο. Βρίσκονται στον Ψηλορείτη (όρος Ίδη) σε υψόμετρο 630 μέτρα και σε κοντινή απόσταση από τα γνωστά Ανώγεια. Κατά την απογραφή του 2001 το χωριό είχε 1.578 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και τη γεωργία.
Στην είσοδο του χωριού βρίσκεται το σπήλαιο Σφεντόνη ή «του Σφεντόνη η Τρύπα» με πλούσιο σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο.
Ονομασία: Το χωριό είχε άλλες δύο ονομασίες πριν πάρει τη σημερινή ονομασία. Ονομάστηκε αρχικά Ζουλιανά από το βοσκόΖα (γεν. του Ζου), ο οποίος ανακάλυψε νερό στην τοποθεσία αυτή και έπειτα πήρε την ονομασία Ζουτόλακκος (που σημαίνει στου Ζου το λάκκο). Τέλος, η ονομασία ταυτίζεται με το θεό Δία (Ζευς). Το Ζωνιανά ονομάστηκαν έτσι από την τοπική έκφραση "Ζώνε Θεέ" (δηλ. 'Άκουσέ με, Θεέ μου').
Εκκλησιαστική υπαγωγή
Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Εκκλησιαστικά υπάγεται στη Δ΄ Αρχιερατική Περιφέρεια της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, της Εκκλησίας της Κρήτης.
Ιστορία του χωριού
Το 1821 οι Ζωνιανοί επαναστάτησαν κατά των Τούρκων με επί κεφαλής τον Μαυρογιάννη. Το 1866, 17 Ζωνιανοί πολέμησαν στο Αρκάδι και σφάγησαν στην τραπεζαρία του μοναστηριού όταν τελείωσαν τα πολεμοφόδια τους. Από τους Βαλκανικούς Πολέμους το 1912 μέχρι τη Μικρασιατική Εκστρατεία το 1922, έπεσαν μαχόμενοι 13 Ζωνιανοί και 17 στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο το 1940.
Αξιοθέατα - εκδηλώσεις
Το Σπήλαιο Σφεντόνι. Χαρακτηριστικές είναι οι κατ΄ έτος εκδηλώσεις "Σφεντόνια" που πραγματοποιούνται με θεατρικές παραστάσεις και γιορτές με ντόπιους λυράρηδες. Στο χωριό δημιουργήθηκε ένα μουσείο κέρινων ομοιωμάτων από τον κ. Διονύση Ποταμιάνο. Το μουσείο "ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ" περιλαμβάνει 87 κέρινα ομοιώματα, που σε φυσικό μέγεθος αναπαριστούν, μπροστά στα μάτια του θεατή, σκηνές από την ιστορία της Κρήτης
